سفارش تبلیغ
صبا ویژن

88/7/23
7:12 عصر

عملگرایی اسلامی 1

بدست محمدجواد خلیلی در دسته میانه روی، روحانیت اصیل شیعه، مردم گرایی

 دیدگاه سیاسی – اجتماعی آیت الله یثربی  1

نخبگان و قشر فرهیخته اعم از علمی ، فرهنگی و سیاسی در هر جامعه ای تکیه گاه تحولات و تغییرات در سطوح مختلف هستند . در جوامع جهان سومی که اغلب تحولات بسیار سریع و با تکیه بر احساسات و عواطف صورت می گیرد (یکی از ویژگیهای جوامع جهان سوم از نظر هانتینگتون ) جایگاه نخبگان سیاسی و نقش مؤثر آنان در جهت دهی به تحولات غیر قابل انکار است و معمولاً نخبگان سیاسی توانایی ایجاد و مدیریت تحولات را دارا هستند .

در این یادداشت کوتاه سعی می شود در حدّ امکان نقش آیت الله یثربی به عنوان یک شخصیّت اجتماعی برخاسته از حوزه علمیّه قم واکاوی و تبیین شود . این فرضیه برکل یادداشت حاکم است که نخبگان سیاسی معتدلی که سعی در مدیریت تحولات اجتماعی و حفظ سامان اخلاقی ریشه دار در سنّت جوامع دینی دارند را نمی توان در قالب جریانهای سیاسی موجود کشور (بعد از انقلاب ) دسته بندی کرد . جهت تبیین این فرضیه ، ابتدا به نحو شکل گیری جناح های سیاسی نگاهی اجمالی خواهیم داشت ، سپس سیره آیت الله یثربی را قبل و بعد از انقلاب بررسی خواهیم کرد .

 «چپ» و «راست» دو واژه وارداتی از ادبیات سیاسی غرب هستند که در ایران قبل از انقلاب لفظ «چپ» به احزاب و گروه هایی همچون حزب توده و دیگر جریانهای وابسته به ایدئولوژی مارکسیسم – سوسیالیسم اطلاق می شد . واژه «راست» نیز در مقابل آنان قرار می گرفت . انقلاب اسلامی تمامی این ادبیات سیاسی را متحول کرد . به طور کلی دو جریان عمده در ایران بعد از انقلاب متولد که البته جریان دوم دچار انشعاب های اساسی شد و از آن پنج یا شش جریان ظهور کردند .

جریان اول ، جناح لیبرال : سمبل جناح لیبرال بعد از انقلاب ، نهضت آزادی است که البته احزابی هم چون حزب ملت ، جنبش مسلمانان مبارز و بخشی از دانشگاهیان که مختصر سازماندهی داشتند را نیز می توان از این طیف دانست .

جریان دوم : جریانی است که با جریان لیبرال در تقابل است . جناح چپ و راست در کنار هم جزء مخافین جریان لیبرال هستند . درواقع دو جناح چپ و راست بعد از عزل بنی صدر ، نمود و ظهور بیشتری یافت . مساله مهم این است که دو جناح همانند احزاب رسمی در مغرب زمین دارای اساسنامه و مرام نامه نیستند و دیدگاههای واضح از پیش تعیین شده ندارند ، بلکه طیف هایی از نیروهای اجتماعی هستند که بعد از پیروزی انقلاب وارد عرصه سیاسی شدند و به تناسب اتّفاقات و مسائل پیش آمده ، موضع گیری های همگون و ناهمگونی داشتند که اکنون قابل تحلیل و بررسی شده است .

دو گروه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و نیز حزب جمهوری اسلامی را می توان پایه گذار جریان ها و احزاب بعد از انقلاب دانست . اختلافات به وجود در سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در خصوص اعلامیه روز جهانی کارگر و نیز پیرامون سالروز فوت دکتر شریعتی مبدأ و آغازی بر انشعابات و جناح بندی ها شد . حزب جمهوری اسلامی نیز از اینگونه اختلافات در امان نماند ؛ مسأله اصلاحات ارضی ، نقش دولتی و هم چنین بخش خصوصی از عناوین اختلافی در حزب بودند . برآیند این اختلافات در طول زمان ، جریانهای متفاوتی همچون ؛ 1 – جناح چپ سنتی 2 – جناح راست سنتی 3 – جناح راست مدرن 4 – جناح راست سنتی افراطی 5 – جناح چپ مدرن را ایجاد کرد . تبیین مواضع سیاسی هر کدام از جریانها از حوصله این نوشتار خارج است ، اما بی تردید تاریخ سیاسی بعد از انقلاب ایران توسط این جریان ها نگاشته شده است .


88/7/23
7:11 عصر

عملگرایی اسلامی 2

بدست محمدجواد خلیلی در دسته میانه روی، روحانیت اصیل شیعه، مردم گرایی

 دیدگاه سیاسی – اجتماعی آیت الله یثربی 2

اختلاف این جریانها در موضوعات منتفاوت ، خصوصاً در مسائل اساسی و کلیدی ، حکایت از صحّت این تقسیم بندی ها دارد ؛ خواه بپذیریم و یا نپذیریم . به عنوان نمونه مسأله عدالت و آزادی یا توسعه سیاسی و اقتصادی را اگر طرح کرده و موضع این جریانهای سیاسی را در این خصوص جویا شویم , قطعاً پاسخ های متفاوتی دریافت خواهیم کرد .

حال سؤال این است که آیا می توان مرحوم آیت الله یثربی را متعلّق به یکی از این جریانهای سیاسی دانست . به عبارت دیگر ، آیا کارنامه سیاسی اجتماعی ایشان ممهور به نشان یکی از جریان های سیاسی فوق الذکر خواهد بود ؟

آیت الله یثربی بعد از فوت برادر بزرگشان حضرت آیت الله العظمی میر سید علی یثربی (ره) با ارشاد  حضرت آیت الله العظمی بروجردی و اقبال چشم گیر مردمی به کاشان مهاجرت کردند . این مهاجرت آغاز فعّالیت ایشان در منطقه است . یکی از اقدامات ایشان در آن روزها تأسیس حوزه و تقویت آن و تکبه بر پرورش نیروی انسانی جهت انجام امور تبلیغی و مذهبی از اولویّت های ایشان بود . بررسی طیف مبلّغین و روحانیّون جوان جهت سخنرانی نشان می دهد طیف وسیعی از چهره های روحانی انقلابی جزء حاضر شدگان در کاشان هستند . اگر لیستی از این افراد تهیه شود ، طیفی از رجال سیاسی بعد از انقلاب را می توان یافت که از منتهی الیه چپ سنتی آغاز و به آخرین مرحله راست مدرن ختم می شود .

این حرکت ایشان در جهت تقویت بنیان باورهای مذهبی در بین مردم خصوصاً جوانان است که ارتباط ایشان با نجف و امام کاملاً نزدیک است . هرچه به سمت بهمن 1357 نزدیک می شویم ، گرایش ها ی تند انقلابی در منطقه شدّت می یابد ، امّا روش آیت الله یثربی به عنوان یکی از شخصیت های برجسته و مطرح منطقه روش اعتدال است . البته ایشان در جریان مبارزات همچون سنگری حامی مبارزان است و هر جا مشکلی به وجود می آید ، دخالت می کنند . یکی از ثمرات دخالت ایشان خلاصی سریع آقای محقق داماد است که با واکنش تند ایشان به اقدام شهربانی وقت آزاد می شود . امّا زمانی که عدّه ای قصد پایین کشیدن مجسمه شاه در یکی از میادین شهر را داشتند ، ا یشان مخالفت می کنند . زیرا معتقد بودند این مجسمه پایین خواهد آمد ، امّا در شرایط فعلی ، هزینه این کار خونریزی به جهت است . بنابراین تا قبل از پیروزی انقلاب ، روش آیت الله یثربی تربیت نیروهای مذهبی جوان ، حفظ نیروهای مؤثر در مقابل خشوت رژیم و حرکت آهسته و جهت دار است این روش ایشان با گرایشهای مبارزاتی خشن که بعدها خواست گاه برخی جریان های چپ می شود ، تعارض کامل دارد .

بعد از انقلاب سیر تحوّلات به گونه دیگری است ، امّا روش اعتدالی ایشان همچنان ادامه دارد و بعضاً با مواضع چب و راست سنتی تصادم می نماید . بعد از انقلاب دادستانی انقلاب در منطقه به ایشان پیشنهاد می گردد . امّا ایشان این پیشنهاد را نمی پذیرند . عدم پذیرش این پیشنهاد را می توان یکی از حساس ترین و استراتژیک ترین تصمیمات حیات سیاسی ایشان دانست که می توان آن را در قالب تأیید ایشان بر نقش سنتی روحانیت تحلیل کرد ، در جریان انتخاب رئیس جمهوری اول ، ایشان قاطعانه از دکتر حبیبی حمایت می کنند ، در حالی که جریان اصلی ، حمایت از بنی صدر بود .

 


88/7/23
7:10 عصر

عملگرایی اسلامی 3

بدست محمدجواد خلیلی در دسته میانه روی، روحانیت اصیل شیعه، مردم گرایی

 دیدگاه سیاسی – اجتماعی آیت الله یثربی 3

این دو رفتار سیاسی ایشان را نیز می توان این گونه تحلیل کرد که ایشان قبل از آن که دل بستگی های جناحی را مدّنظر قرار دهند ، منافع مردم و عمل به ضوابط شرعی را در نظر داشتند ؛ به عبارت امروزی نوعی عمل گرایی به اغلب تصمیمات سیاسی ایشان سیطره داشت .

در خصوص دیدگاه اقتصادی نیز نظرات ایشان با دیدگاهها ی موجود جناح های سیاسی بعد از انقلاب متفاوت بود . هرچند این تفاوت به حدّ تعارض کلّی با تمام دیدگاه ها نبود ، امّا اگر یکی از جریانهای تند چپ را در نظر بگیریم ، نظر آیت الله تعارض کلّی با دیدگاه اقتصادی آنان داشت . زمانی که  تز اقتصاد دولتی بر ذهنیّت کلّ نخبگان سیاسی کشور حاکم بود ، ایشان در مواضع متفاوت ، نگرانی خود را از این دیدگاه افراطی اعلام کردند . این موضع گیری ها آن قدر ادامه یافت که در برخی محافل ایشان را به حمایت از سرمایه داران متهم ساختند .

بعد از دوران جنگ و آغاز دوران سازندگی شاهد آرامشی نسبی در عرصه سیاست هستیم ، زیرا ذهنیّت نخبگان حاکم ، کاملاً اقتصادی است . شاه بیت منازعات سیاسی بین جناح های سیاسی بعد ا ز این دوران ، دوم خرداد 76 است که شخصی از جریان مقابل راست سنتی به قدرت رسید و زمام امور اجرایی کشور را به دست گرفت .

تریبون نماز جمعه در این دوران به شکل سنتی در اختیار رقیب قرار دارد . این امتیاز شرایطی را فراهم آورد که این تریبون محلّی برای نقد و انتقاد از رقیب حاکم باشد . آیت الله یثربی نیز که در این سنگر قرار دارد ، باید همچون دیگر همقطاران خود در کوبیدن این طبل سهمی داشته باشد . امّا تو گویی عمل گرایی و دور اندیشی و در یک کلمه فارغ بودن از مناسبات جناحی ، مجدداً نقش خود را ایفا می کند . ایشان حاضر نمی شوند تریبون نماز جمعه را به آوردگاه دو جناح رقیب تبدیل کند .

ایشان مردی بود بالاتر از آن که در قالب های تنگ جناح های سیاسی محصور شود . او مردی عمل گرا بود که برای توسعه منطقه ای که به شکل سنتی به آن تعلّق داشت ، تمام اقتدار و نفوذ خود را بسیج و از تمام ظرفیت مدیریتی منطقه استفاده کرد . او نماینده ای را راهی مجلس کرد که خیلی سریع در یکی از کاری ترین کابینه ها ی تاریخ بعد از انقلاب ، سمت وزارت دریافت کرد . او در اقتصاد ، الگویی عمل گرا را به نمایش گذاشت و در فرهنگ ، آن چنان برموازین اخلاقی ریشه دار در سنّت ، تأکید کرد که گویی هیچ سنّت گرایی را یارای هم آوردی او نیست . هرچند ساختارهای حاکم بر جوامع جهان سومی نخبگان را محصور می کند و به طور جدّی رفتار آنها را تحت تأثیر قرار می دهد ، امّا آیت الله یثربی علیرغم این فشارها و تنگناهای ساختاری ، در درون این نظام رفتاری ، الگویی عمل گرا و روشن از حریّت سیاسی را به نمایش گذاشت .